Nog een keer Mao

Het boek over Mao van Jung Chang en Jan Halliday (zie De voorzitter, een moordenaar, september 2005 archief) las ik om Mao, maar vooral om een beeld te krijgen van China in pakweg de laatste honderd jaar. Maar nog interessanter is het natuurlijk om te weten wat Hong Kongnezen van China en Mao vinden. De bespreking van Mao, the unknown story op de Reading club van de Universiteitsbibliotheek bood een uitgelezen kans. De gast was professor Wang Guwung. Een aantal jaren geleden nog rector magnificus van de HKU en nu rentenier in Singapore. Wang is historicus van beroep, en een boeiend verteller. Wang was weinig positief over het boek; te eenzijdig en weinig echt nieuwe inzichten. Dat Mao een wreedaard was, was bekend, maar om heel zijn leven, en een belangrijk deel van de moderne Chinese geschiedenis daaruit te verklaren, dat ging Wang ietwat te ver.

Mao wordt bewonderd, ook nu nog. En niet alleen in het mainland, ook in Hong Kong, en ook onder academici. Dat werd rap duidelijk uit de vragen aan professor Wang. Da’s niet makkelijk te begrijpen. Waarom wordt een man die zijn land decennia lang in diepe ellende dompelde en die zo’n 70 miljoen landgenoten vermoordde, waarom wordt zo’n iemand bewonderd? In mainland China is dat misschien te begrijpen onder de noemer ze-weten-niet-beter (dat is overigens bijna zeker onjuist is), maar in Hong Kong waar iedereen al Mao's wreedheden kent? Mao, the unknown story biedt geen antwoord op die vraag, maar als historicus had Wang wel een idee. China is duizenden jaren een keizerrijk geweest. Dat suggereert –zeker voor buitenstaanders- een ongeëvenaarde continuïteit, maar schijn bedriegt. Het keizerrijk heeft een groot aantal dynastieën gekend, en de stichting van een nieuwe dynastie ging nooit zachtzinnig. Elke founder Emperor moest letterlijk over lijken gaan en lak aan alles en iedereen hebben om keizer te worden. De eerste keizer van een dynastie was dus meteen de wreedste en had vaak meer moorden op zijn geweten dan al zijn opvolgers samen. Iedere Chinees kent die geschiedenis, en begrijpt dat een minder bruut persoon het nooit tot keizer zou brengen. Hoewel met de nationalistische revolutie van 1912 een eind kwam aan het traditionele keizerrijk, is het niet moeilijk om Mao als stichter van een nieuwe (communistische) dynastie te zien. Veel zo niet alle Chinezen voelden en voelen dat zo. Ook in Hong Kong. Het was Mao die na de post-revolutie chaos en Japanse bezetting de rust en eenheid in China terugbracht. Dat dwingt bewondering af en maakt hem tot een soort vader des vaderlands. Dat het ten koste van miljoenen mensen ging? So what? Mao was immers een founder Emperor.