Chinezen kijken anders

Zie je het verschil tussen beide foto's van Marijke? Chinezen wel, ze zien het meteen. Ze kijken anders. Stel je voor, een subtropisch aquarium met knal-oranje goudvissen. Wij -Europeanen- kijken vooral naar de vissen. Chinezen kijken vaker ook naar de plantjes, de luchtbelletjes, en de slakjes. De hele scene wordt bekeken, terwijl wij vooral letten op de dingen op de voorgrond. Bij Chinezen schieten de ogen daarom vaker heen en weer tussen voor- en achtergrond. Ze kijken anders, en zien daarom andere dingen. Ze letten beter op relaties tussen voorwerpen, houden meer rekening met de omgeving. Europeanen hebben meer aandacht voor kenmerken als kleur en de vorm. Waarom dat zo is, is niet duidelijk, maar het heeft mogelijk te maken met eeuwenoude verschillen tussen de Griekse en Chinese cultuur. Dat beweert Nisbett tenminste, die culturele verschillen onderzoekt. Die verschillen blijven niet beperkt tot het zien, maar zijn ook van grote invloed op het denken en doen. Intrigerend. Lees zijn The geography of thought er maar op na.

Het anders kijken springt niet echt in het oog, de verschillen zijn daarvoor te genuanceerd. Op straat merk je er niets van. Maar op mijn werk wel. Ik gebruik namelijk illusies. Zoals de twee horizontale lijnen met pijlen. De onderste lijn lijkt langer, maar is het niet. Door de pijlpunten maken we een systematische fout bij het inschatten van de lengte van de lijn. Het interresante is, dat wanneer je de lijn zou oppakken (het is dan een staaf), je in de beweging vrijwel niets terug ziet van die foute inschatting. Dus als je alleen maar kijkt, dan doen de hersenen iets anders dan weer je kijkt om iets op te pakken. Dit fenomeen gebruik ik om te onderzoeken hoe kijken en bewegen samenwerken. Dat gaat niet echt soepeltjes hier. Mijn proefkonijnen, Hong Kong Chinese studenten, worden amper gefopt door de illusie. Da's gek en dus ben ik zelf ook proefkonijn geweest. De illusie werkte prima; de invloed was groter dan bij welke van mijn proefpersonen dan ook. Ik snapte (en snap) daar niet veel van. Misschien is het wel gewoon toeval. Totdat Carianne vertelde over het subtropisch aquarium met de knal-oranje goudvissen. Een artikeltje in de krant. Via Internet stuitte ik op het werk van Nisbett, boek aangeschaft en gelezen. En een oplossing? Nee, juist niet! Als Chinezen meer rekening houden met de omgeving, zoals Nisbett beweert, dan moet de illusie het beter doen bij Chinezen. Maar ik lijk het tegengestelde te vinden.

Wat dan? Uitzoeken natuurlijk. Ik vergelijk nu dus lokale studenten met de westerse expats. Geen idee wat dat gaat opleveren. Het is niet eenvoudig, want hoe Chinees is Hong Kongnees nog? En hoe westers een expat? Even afwachten nog.